Wassily Kandinsky ( Moscou 1866 - Neuilly-sur-Seine 1944 )
Zonder titel, 1916

Gemengde techniek op papier
34,5 x 26 cm
Gestempeld met het monogram en gedateerd ‘VK16’

De jaren waarin dit werk ontstond, markeren een periode van ingrijpende persoonlijke veranderingen voor Kandinsky. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moest de Russische kunstenaar op 1 augustus 1914 München ontvluchten en het land verlaten waar hij achttien jaar had gewoond. Door zijn gedwongen vertrek moest hij zijn werk bij Der Blaue Reiter beëindigen en het merendeel van zijn bezittingen en kunstwerken achterlaten. Hierdoor raakte Kandinsky geïsoleerd van een groot deel van zijn persoonlijke en artistieke verleden, wat leidde tot een diepgaande verschuiving in zijn kunstpraktijk.

Gebrek aan middelen en ruimte belemmerden zijn mogelijkheden om in olieverf te werken, maar hij bleef actief in inkt en aquarel. In deze periode werkte hij tegelijkertijd aan sprookjesachtige “bagatellen” en aan abstracte composities die de invloed tonen van de esthetiek en principes van de Russische avant-garde.

De lyrische subtiliteit van dit werk verenigt op vaardige wijze de meer figuratieve elementen van Kandinsky’s fantastische landschappen met de dynamiek van zijn abstracte vooroorlogse stijl. De tekening oogt “rotationeel”, alsof verschillende delen vanuit uiteenlopende perspectieven zijn getekend. Duidelijke motieven zoals bergen en wolken worden hier gedistilleerd tot abstracte hiërogliefen. Zoals in veel van Kandinsky’s werken uit deze tijd is de compositie opgebouwd rond een centrifugale focus, waarin meerdere beeldende elementen samenkomen in een knooppunt dat lijkt te zweven in een ongedefinieerde ruimte.

Volgens V. Endicott Barnett vertoont dit werk een sterke gelijkenis met twee andere tekeningen, genummerd 432 en 445 in diens Catalogue Raisonné, respectievelijk in de collecties van het Mead Art Museum (Amherst) en het Centre Georges Pompidou (Parijs).

Provenance:

Nina Kandinsky, Parijs
Berggruen & Cie, Parijs, 1972
Sotheby’s, Londen, 4 juli 1973, lot 242
Achim Moeller Ltd., Londen, verworven op voornoemde veiling
Hauswedell und Nolte, Hamburg, 7 juni 1974, lot 912
Leonard Hutton Galleries, New York
Kornfeld, Bern, 9 juni 1977, lot 373
Claude Givaudan, Genève
Galerie Beyeler, Bazel (nr. 9522), 1981–1985
Loudmer, Parijs, 22 maart 1985, lot 99
Studio Simonis, Turijn
Particuliere collectie, Turijn

Exhibitions:

Parijs, Berggruen, 1972, nr. 5, ill
Londen, Achim Moeler Ltd., Selected Paintings, Drawings and graphics of the 19th and 20th Centuries, Autumm
New York, del Re, 1984, ill
Milaan, Mazotta, nr. 91, ill kleur

Literature:

V. Endicott Barnett, Kandinsky Drawings, Catalogue raisonné, deel I, Individual Drawings, Londen, 2006, nr. 431, p. 218 en p. 144 ill.